Bệnh
truyền
nhiễm
là
bệnh
lây
truyền
trực
tiếp
hoặc
gián
tiếp
từ
người
hoặc
từ
động
vật
sang
người
do
tác
nhân
gây
bệnh
truyền
nhiễm.
Ví
dụ:
Bệnh
cúm
mùa
lây
trực
tiếp
từ
người
sang
người,
bệnh
sốt
xuất
huyết
lây
từ
người
sang
người
qua
muỗi
đốt,
bệnh
cúm
gia
cầm
lây
từ
gia
cầm
sang
người.
2.
Thế
nào
là
dịch
bệnh
truyền
nhiễm?
Luật
Phòng,
chống
bệnh
truyền
nhiễm
năm
2007
quy
định
“Dịch
là
sự
xuất
hiện
bệnh
truyền
nhiễm
với
số
người
mắc
bệnh
vượt
quá
số
người
mắc
bệnh
dự
tính
bình
thường
trong
một
khoảng
thời
gian
xác
định
ở
một
khu
vực
nhất
định”.
Tuy
nhiên,
khái
niệm
trên
được
hiểu
với
những
bệnh
đã
từng
xảy
ra
trước
đó
(điển
hình
là
cúm
và
sốt
xuất
huyết).
Trường
hợp
hội
chứng
viêm
đường
hô
hấp
cấp
nặng
(SARS)
xuất
hiện
năm
2002
hay
hội
chứng
hô
hấp
Trung
Đông
(MERS)
xuất
hiện
năm
2012
và
dịch
COVID-19
lần
này
là
những
bệnh
mới,
lần
đầu
tiên
xuất
hiện
thì
các
cơ
quan
y
tế
sẽ
căn
cứ
vào
khả
năng
lây
lan,
mức
độ
gây
tử
vong,
đã
có
thuốc
đặc
trị
và
vắc
xin
chưa
để
cân
nhắc
xác
định
dịch.
3.
Dịch
COVID-19
là
gì?
Dịch
COVID-19
viết
tắt
của
cụm
từ
“Coronavirus
disease
2019”,
là
dịch
bệnh
do
virus
Corona
gây
ra
và
xuất
hiện
lần
đầu
năm
2019.
Dịch
bệnh
này
xuất
hiện
đầu
tiên
ở
thành
phố
Vũ
Hán,
tỉnh
Hồ
Bắc,
Trung
Quốc,
trong
đó
nhiều
người
cùng
bị
viêm
đường
hô
hấp
cấp.
Tác
nhân
gây
bệnh
sau
đó
được
xác
định
là
một
chủng
mới
của
virus
Corona.
Chủng
virus
mới
này
được
tìm
ra
năm
2019
nên
được
ký
hiệu
là
2019-nCoV
(viết
tắt
của
cụm
từ
“2019
Novel
Coronavirus”).
Vì
thế,
ban
đầu
dịch
bệnh
này
có
tên
là
“Dịch
viêm
đường
hô
hấp
cấp
do
chủng
mới
của
virus
Corona
2019-nCoV”.
Tên
dịch
bệnh
vừa
mô
tả
biểu
biện
bệnh
và
tác
nhân
gây
bệnh
nên
thường
rất
dài.
Để
ngắn
gọn,
trong
thời
gian
đầu
giới
chuyên
môn
và
các
phương
tiện
truyền
thông
ở
nước
ta
thường
gọi
tắt
dịch
bệnh
này
là:
-
Dịch
viêm
đường
hô
hấp
cấp
do
“virus
Corona
mới”
hoặc
“virus
Corona
chủng
mới”
hoặc
“chủng
mới
của
virus
Corona”
(vì
trước
đây
đã
có
các
dịch
viêm
đường
hô
hấp
cấp
do
các
chủng
virus
Corona
khác
gây
ra);
hoặc
-
Dịch
viêm
đường
hô
hấp
cấp
do
2019-nCoV
(chỉ
nêu
tác
nhân
gây
bệnh);
hoặc
-
Dịch
viêm
đường
hô
hấp
cấp
do
nCoV
(nêu
ngắn
gọn
tác
nhân
gây
bệnh
nCoV
đã
đủ
để
phân
biệt
với
tất
cả
các
chủng
virus
khác
đồng
thời
dễ
phát
âm
hơn
2019-nCoV).
Vấn
đề
gọi
tên
dài
dòng,
phức
tạp
và
khó
phát
âm
(nhất
là
cụm
từ
“2019-nCoV”)
không
chỉ
xảy
ra
trong
tiếng
Việt
mà
ngay
cả
trong
các
ngôn
ngữ
quốc
tế
khác.
Bên
cạnh
đó,
chủng
virus
này
còn
được
một
số
phòng
thí
nghiệm
khác
ký
hiệu
là
SARS-CoV-2.
Sau
khi
thống
nhất
các
chuyên
gia
toàn
cầu,
ngày
11
tháng
2
năm
2020,
Tổ
chức
Y
tế
Thế
giới
(WHO)
đã
chính
thức
gọi
tên
bệnh
này
là
COVID-19
(viết
tắt
của
cụm
từ
“Coronavirrus
disease
2019”)
với
ý
nghĩa
là
bệnh
do
virus
Corona
gây
ra
và
xuất
hiện
lần
đầu
năm
2019.
Phương
thức
đặt
tên
mới
này
cũng
được
WHO
xác
định
làm
công
thức
chuẩn
để
đặt
tên
những
bệnh
mới
khác
có
thể
xuất
hiện
trong
tương
lai,
trong
đó
có
quan
tâm
cả
vấn
đề
dễ
phát
âm,
đầy
đủ
thông
tin,
bỏ
qua
các
yếu
tố
địa
danh
để
tránh
nguy
cơ
phát
sinh
sự
kỳ
thị.
4.
Khi
nào
nước
ta
công
bố
dịch
bệnh?
Điều
30
Luật
Phòng,
chống
bệnh
truyền
nhiễm
năm
2007
quy
định
nguyên
tắc,
thẩm
quyền,
thời
hạn
và
điều
kiện
công
bố
dịch
như
sau:
1.
Việc
công
bố
dịch
được
thực
hiện
theo
nguyên
tắc
sau
đây:
a)
Mọi
trường
hợp
có
dịch
đều
phải
được
công
bố.
b)
Việc
công
bố
dịch
và
hết
dịch
phải
công
khai,
chính
xác,
kịp
thời
và
đúng
thẩm
quyền.
2.
Thẩm
quyền
công
bố
dịch
được
quy
định
như
sau:
a)
Chủ
tịch
Uỷ
ban
nhân
dân
cấp
tỉnh
công
bố
dịch
theo
đề
nghị
của
Giám
đốc
Sở
Y
tế
đối
với
bệnh
truyền
nhiễm
thuộc
nhóm
B
và
nhóm
C.
b)
Bộ
trưởng
Bộ
Y
tế
công
bố
dịch
theo
đề
nghị
của
Chủ
tịch
Uỷ
ban
nhân
dân
cấp
tỉnh
đối
với
bệnh
truyền
nhiễm
thuộc
nhóm
A
và
đối
với
một
số
bệnh
truyền
nhiễm
thuộc
nhóm
B
khi
có
từ
hai
tỉnh,
thành
phố
trực
thuộc
trung
ương
trở
lên
đã
công
bố
dịch.
c)
Thủ
tướng
Chính
phủ
công
bố
dịch
theo
đề
nghị
của
Bộ
trưởng
Bộ
Y
tế
đối
với
bệnh
truyền
nhiễm
thuộc
nhóm
A
khi
dịch
lây
lan
nhanh
từ
tỉnh
này
sang
tỉnh
khác,
ảnh
hưởng
nghiêm
trọng
đến
tính
mạng,
sức
khỏe
con
người.
3.
Trong
thời
hạn
24
giờ,
kể
từ
khi
nhận
được
đề
nghị
công
bố
dịch,
người
có
thẩm
quyền
quy
định
tại
khoản
2
Điều
này
quyết
định
việc
công
bố
dịch.
4.
Thủ
tướng
Chính
phủ
quy
định
cụ
thể
điều
kiện
công
bố
dịch.
5.
Có
phải
dịch
COVID-19
nguy
hiểm
hơn
các
dịch
bệnh
khác
nên
Thủ
tướng
Chính
phủ
công
bố
dịch?
Việc
Thủ
tướng
Chính
phủ
công
bố
dịch
bệnh
này
là
thực
hiện
theo
Luật
Phòng,
chống
bệnh
truyền
nhiễm
năm
2007
(xem
câu
4)
vì
COVID-19
là
bệnh
truyền
nhiễm
nhóm
A
(nhóm
đặc
biệt
nguy
hiểm),
đồng
thời
lại
là
bệnh
mới
xuất
hiện,
chưa
có
thuốc
điều
trị
đặc
hiệu
và
chưa
có
vắc
xin.
6.
Dịch
COVID-19
nguy
hiểm
như
thế
nào?
Theo
Điều
3
Luật
Phòng,
chống
bệnh
truyền
nhiễm,
các
bệnh
truyền
nhiễm
được
phân
chia
làm
3
nhóm:
-
Nhóm
A:
Là
những
bệnh
truyền
nhiễm
đặc
biệt
nguy
hiểm,
lây
truyền
nhanh;
phát
tán
rộng;
tỉ
lệ
tử
vong
cao
hoặc
chưa
rõ
tác
nhân
gây
bệnh.
-
Nhóm
B:
Là
các
bệnh
truyền
nhiễm
nguy
hiểm,
có
khả
năng
lây
truyền
nhanh
và
có
thể
gây
tử
vong.
-
Nhóm
C:
Là
các
bệnh
ít
nguy
hiểm,
khả
năng
lây
truyền
không
nhanh
và
ít
gây
tử
vong.
Trên
cơ
sở
đó,
dịch
COVID-19
được
Bộ
Y
tế
xếp
vào
nhóm
A
-
nhóm
đặc
biệt
nguy
hiểm
vì
bệnh
có
khả
năng
lây
lan
nhanh
trong
cộng
đồng,
chưa
có
thuốc
điều
trị
đặc
hiệu
và
cũng
chưa
có
vắc
xin
phòng
bệnh,
tỉ
lệ
tử
vong
ban
đầu
được
dự
báo
tới
5%
-
trên
thực
tế
tại
thời
điểm
này
(17.2.2020)
đang
ở
mức
khoảng
2%.
7.
Dịch
COVID-19
xuất
hiện
như
thế
nào?
Do
những
người
đầu
tiên
bị
bệnh
đều
có
liên
quan
đến
một
địa
điểm
mua
bán
động
vật
hoang
dã
ở
Vũ
Hán,
Hồ
Bắc,
Trung
Quốc
và
tác
nhân
gây
bệnh
được
tìm
thấy
ở
người
bệnh
là
virus
Corona
-
loại
virus
phổ
biến
gây
bệnh
ở
động
vật;
mặt
khác
chủng
virus
này
hoàn
toàn
mới
nên
được
cho
là
15
virus
Corona
vốn
lưu
hành
ở
động
vật
đã
biến
đổi
(tiến
hóa)
thành
virus
gây
bệnh
cho
người
(tương
tự
virus
Corona
gây
bệnh
SARS
lây
từ
cầy
hương
sang
người,
virus
Corona
gây
bệnh
viêm
đường
hô
hấp
Trung
Đông
lây
từ
lạc
đà
sang
người).
Tiếp
đó
người
hoặc
những
người
đầu
tiên
nhiễm
virus
từ
động
vật
lại
trở
thành
nguồn
phát
tán
và
lây
nhiễm
virus
sang
người
khác,
làm
cho
bệnh
trở
thành
dịch
bệnh
lây
truyền
từ
người
sang
người.
Một
bệnh
nếu
chỉ
lây
từ
động
vật
sang
người
rồi
dừng
lại
ở
người
bị
nhiễm
bệnh
từ
động
vật,
không
tiếp
tục
lây
từ
người
sang
người
(như
cúm
gia
cầm)
thì
việc
kiểm
soát
còn
tương
đối
thuận
lợi
(cách
ly,
thậm
chí
tiêu
hủy
toàn
bộ
nguồn
phát
tán
mầm
bệnh
là
động
vật).
Khi
bệnh
từ
động
vật
lây
sang
người
rồi
lại
tiếp
tục
lây
từ
người
sang
người
thì
việc
kiểm
soát
sẽ
trở
nên
vô
cùng
khó
khăn
như
SARS,
MERS
và
COVID-19
hiện
nay.
Như
vậy,
sau
dịch
SARS
do
virus
SARS-CoV-2
lây
từ
cầy
hương
sang
người,
dịch
viêm
đường
hô
hấp
Trung
Đông
do
virus
MERS-CoV
lây
từ
lạc
đà
sang
người;
nay
dịch
COVID-19
cũng
do
virus
Corona
lây
từ
động
vật
hoang
dã
(nhiều
khả
năng
từ
dơi
hoặc
tê
tê
hoặc
rắn)
sang
người,
càng
có
thêm
cơ
sở
để
khuyến
cáo
người
dân
tránh
tiếp
xúc
với
động
vật
hoang
dã.
Đặc
biệt,
việc
mua
bán,
giết
thịt
động
vật
hoang
dã
có
nguy
cơ
nhiễm
bệnh
rất
cao
do
con
người
tiếp
xúc
trực
tiếp
với
các
chất
bài
tiết
và
thịt
sống
của
động
vật
hoang
dã.
8.
Dịch
COVID-19
lan
truyền
bằng
cách
nào?
Hiện
nay,
phương
thức
lây
truyền
chính
xác
từ
động
vật
sang
người
còn
chưa
rõ;
điều
chắc
chắn
là
người
(hoặc
những
người)
đầu
tiên
nhiễm
virus
từ
động
vật
truyền
sang
có
tiếp
xúc
với
nguồn
chứa
virus
do
động
vật
phát
tán
(chất
thải,
dịch
tiết,
thịt
sống…).
Từ
những
nguồn
này
virus
gây
bệnh
COVID-19
đã
nhiễm
vào
các
tế
bào
ở
đường
hô
hấp
của
người
nhiễm
mầm
bệnh.
Tại
đây,
virus
nhân
lên
gây
bệnh
cho
đường
hô
hấp,
đồng
thời
phát
tán
ra
ngoài
qua
đường
hô
hấp
trên
của
người
bệnh
để
rồi
lây
truyền
từ
người
này
sang
người
khác.
Virus
lây
truyền
từ
người
sang
người
qua
ba
đường
chính:
Giọt
bắn,
không
khí
và
tiếp
xúc
bề
mặt
có
virus.
Từ
trong
đường
hô
hấp
của
người
nhiễm
mầm
bệnh
(có
thể
có
triệu
chứng
bị
bệnh
hoặc
không),
virus
SARS-CoV-2
được
phát
tán
ra
bên
ngoài
khi
người
mang
mầm
bệnh
ho,
hắt
hơi
(mà
không
đeo
khẩu
trang)
làm
bắn
ra
các
giọt
chất
lỏng
kích
thước
từ
5µm
(micromet)
trở
lên
gọi
là
giọt
bắn
làm
người
xung
quanh
hít
phải
các
giọt
bắn
chứa
virus
và
nhiễm
bệnh;
khi
người
bệnh
ho,
hắt
hơi
hoặc
được
chăm
sóc
y
tế
bằng
các
thủ
thuật
hút
đờm
dãi
hoặc
khí
dung,
virus
từ
đường
hô
hấp
được
phát
tán
ra
trong
các
giọt
có
kích
thước
dưới
5µm
vào
không
khí
làm
người
xung
quanh
hít
phải
không
khí
chứa
virus
và
nhiễm
bệnh;
virus
từ
các
giọt
bắn
hoặc
không
khí
bám
vào
các
bề
mặt
(khẩu
trang,
quần
áo,
đồ
dùng
xung
quanh…),
sau
đó
người
khác
chạm
vào
bề
mặt
này
và
nhiễm
virus
gây
bệnh.
Từ
ba
đường
lây
chính
này,
các
biện
pháp
dự
phòng
được
khuyến
cáo
là
đeo
khẩu
trang
và
rửa
tay
thường
xuyên
bằng
xà
phòng
hoặc
dung
dịch
sát
trùng.
-
Đối
với
người
bệnh
có
triệu
chứng
hoặc
người
mang
mầm
bệnh
không
triệu
chứng
(mới
bị
nhiễm
còn
đang
ở
giai
đoạn
ủ
bệnh
hoặc
người
mang
mầm
bệnh
không
triệu
chứng
thực
thụ),
đeo
khẩu
trang
là
cách
hiệu
quả
để
ngăn
phát
tán
giọt
bắn
ra
môi
trường
xung
quanh
khi
ho
hoặc
hắt
hơi.
Những
người
này
cần
đeo
khẩu
trang
và
cách
ly
là
thể
hiện
trách
nhiệm
với
cộng
đồng,
giúp
hạn
chế
nguồn
tác
nhân
gây
bệnh
truyền
nhiễm
ra
cộng
đồng.
-
Người
chưa
nhiễm
virus
đeo
khẩu
trang
y
tế
thông
thường
đúng
cách
đã
có
thể
ngăn
ngừa
một
cách
hiệu
quả
đường
lây
nhiễm
do
giọt
bắn.
-
Lây
qua
đường
không
khí
thường
chỉ
gặp
trong
tình
huống
chăm
sóc
y
tế
có
tiến
hành
các
thao
tác
khí
dung
hoặc
hút
đờm
dãi,
do
vậy
chỉ
nhân
viên
y
tế
hoặc
người
nhà
chăm
sóc
người
bệnh
mới
cần
các
loại
khẩu
trang
y
tế
chuyên
dụng
như
N95.
-
Rửa
tay
thường
xuyên,
nhất
là
sau
khi
tiếp
xúc
với
các
bề
mặt
có
nguy
cơ
cao
(che
miệng
khi
ho,
hắt
hơi;
chạm
tay
vào
khẩu
trang
đã
sử
dụng,
ống
tay
áo
che
mũi/miệng
khi
ho,
hắt
hơi;
tay
nắm
cửa,
nút
bấm
thang
máy,
điện
thoại
di
động…),
đồng
thời
tập
thói
quen
không
cho
tay
bẩn
vào
miệng,
mũi,
mắt
là
cách
hiệu
quả
nhất
để
ngăn
cản
đường
lây
qua
tiếp
xúc
bề
mặt
có
virus.
9.
Dịch
COVID-19
so
với
dịch
SARS
và
dịch
viêm
đường
hô
hấp
Trung
Đông
(MERS),
dịch
nào
nguy
hiểm
hơn?
Dịch
nào
nguy
hiểm
hơn
còn
tùy
thuộc
vào
tiêu
chí
đánh
giá:
-
Tỉ
lệ
tử
vong:
Tỉ
lệ
tử
vong
do
SARS
là
9,6%,
do
MERS
trên
30%
cao
hơn
so
với
COVID-19
(hiện
tại
khoảng
2%).
-
Mức
độ
lây
lan
và
số
người
nhiễm:
COVID-19
có
mức
độ
lây
lan
nhanh
hơn
và
số
người
nhiễm
nhiều
hơn.
Từ
hai
tiêu
chí
trên
cho
thấy,
với
cá
nhân
một
người
bị
nhiễm
bệnh
thì
SARS
và
MERS
nguy
hiểm
hơn;
với
cộng
đồng
thì
COVID-19
nguy
hiểm
và
gây
thiệt
hại
nhiều
hơn.
Nói
cách
khác,
bệnh
SARS,
bệnh
MERS
nguy
hiểm
hơn
bệnh
COVID-19;
còn
dịch
COVID-19
nguy
hiểm
hơn
dịch
SARS
và
dịch
MERS.
Điều
này
cho
thấy
mỗi
cá
nhân
đều
phải
có
trách
nhiệm
lớn
trong
việc
bảo
vệ
cộng
đồng.
10.
Dịch
COVID-19
sẽ
kéo
dài
bao
lâu?
Muốn
hết
dịch
thì
cần
phải
thực
hiện
tổng
hợp
tất
cả
các
biện
pháp
để
cắt
đứt
sự
lây
nhiễm,
không
để
xuất
hiện
những
ca
nhiễm
mới.
Ngoài
các
giải
pháp
do
con
người
thực
hiện,
điều
kiện
thời
tiết
cũng
ảnh
hưởng
lớn
đến
sự
tồn
tại
của
mầm
bệnh
ở
môi
trường
và
sức
đề
kháng
của
con
người
với
mầm
bệnh.
Dựa
vào
diễn
biến
thời
tiết
và
các
kết
quả
thu
được
từ
các
biện
pháp
phòng
chống
dịch
hiện
nay,
một
số
nhà
dịch
tễ
học
dự
đoán
dịch
sẽ
kéo
dài
khoảng
2
-
3
tháng
nữa.
Tuy
nhiên
yếu
tố
con
người
vẫn
có
vai
trò
quyết
định
mức
độ
thiệt
hại
do
dịch
bệnh
gây
ra,
đòi
hỏi
các
chính
phủ
phải
triển
khai
tích
cực
các
biện
pháp
phòng
chống
dịch
và
mỗi
người
dân
phải
tuân
thủ
nghiêm
ngặt
các
biện
pháp
phòng
chống
dịch
được
triển
khai.
Mời
độc
giả đón
đọc
phần
2:
"Virus
SARS-CoV-2
có
ở
đâu
trong
môi
trường
xung
quanh
chúng
ta?"
trên
Lao
Động
điện
tử vào
9h30
ngày
28.3.